LOD سطح جزئیات BIM | هر آنچه باید بدانید

مدل‌سازی اطلاعات ساختمان (BIM) به‌عنوان یک روش نوین در طراحی و ساخت، نیازمند شفافیت و استانداردسازی در میزان دقت و جزئیات مدل است. در این میان دو اصطلاح مهم وجود دارد: LOD یا Level of Development (سطح توسعه) و Level of Detail (سطح جزئیات). بسیاری از متخصصان این دو واژه را به جای یکدیگر استفاده می‌کنند، در حالی که تفاوت‌های اساسی میان آن‌ها وجود دارد. در این مقاله به بررسی دقیق LOD سطح جزئیات BIM می‌پردازیم.

LOD سطح جزئیات (Level of Detail) چیست؟

سطح توسعه بیم LOD in BIM, برای اولین بار توسط موسسه معماران آمریکا AIA در سال 2008 معرفی شد. سطح جزئیات به میزان دقت و وضوح هندسه عناصر در مدل BIM اشاره دارد. هر چه مدل سه‌بعدی شامل خطوط، سطوح و احجام دقیق‌تر باشد، سطح جزئیات بالاتر است. برای مثال، یک دیوار در سطح جزئیات پایین فقط به‌صورت یک حجم ساده نمایش داده می‌شود، اما در سطح جزئیات بالاتر شامل متریال، ضخامت لایه‌ها و حتی اتصالات اجرایی خواهد بود.

LOD سطح توسعه (Level of Development) چیست؟

سطح توسعه علاوه بر هندسه، اطلاعات مرتبط با هر عنصر را هم شامل می‌شود. به همین دلیل LOD نسبت به سطح جزئیات کامل‌تر و قابل اعتمادتر است. برای نمونه، یک درب ممکن است در سطح جزئیات بالا ترسیم شود، اما اگر اطلاعاتی مثل جنس، کد تجهیز یا هزینه نداشته باشد، سطح توسعه آن پایین محسوب می‌شود.

تفاوت LOD و سطح جزئیات BIM

• LOD (Level of Development): شامل هندسه + اطلاعات غیرهندسی (ابعاد دقیق، دیتاشیت، مشخصات فنی، هزینه و غیره).
• Level of Detail: فقط به نمایش هندسی و گرافیکی عناصر توجه دارد.

به بیان ساده:

• سطح جزئیات = “مدل چقدر شبیه واقعیت کشیده شده؟”
• سطح توسعه = “مدل علاوه بر ظاهر، چه اطلاعاتی در خود دارد؟”

ارتباط سطح جزئیات با سطوح LOD
زمانی که از LOD100 تا LOD500 صحبت می‌کنیم، علاوه بر تکامل اطلاعات، سطح جزئیات هندسی نیز به تدریج افزایش می‌یابد. به طور خلاصه:

LOD500: وضعیت واقعی ساخته‌شده (As-Built) با بیشترین جزئیات.

LOD100: نمایش کلی و توده‌ای (سطح جزئیات بسیار پایین).

LOD200: شکل و اندازه تقریبی عناصر (سطح جزئیات متوسط).

LOD300: ابعاد و موقعیت دقیق عناصر (سطح جزئیات بالا).

LOD350: جزئیات دقیق‌تر و ارتباط با عناصر مجاور (سطح جزئیات بسیار بالا).

LOD400: اطلاعات ساخت و نصب (سطح جزئیات اجرایی).

چرا شناخت LOD سطح جزئیات BIM اهمیت دارد؟

کاهش دوباره‌کاری و هزینه‌های اضافی در پروژه.

جلوگیری از سوءتفاهم بین کارفرما، مشاور و پیمانکار.

مشخص شدن انتظارات هر فاز طراحی و اجرا.

افزایش شفافیت در قراردادها و محدوده خدمات BIM.

مزایای شناخت صحیح LOD در BIM و مشکلات ناشی از عدم شناخت آن

مدل‌سازی اطلاعات ساختمان (BIM) یک فرآیند پیشرفته در مدیریت پروژه‌های ساختمانی است که به کمک آن می‌توان اطلاعات هندسی و غیرهندسی پروژه را به‌صورت یکپارچه مدیریت کرد. یکی از مفاهیم کلیدی در BIM، سطح توسعه یا LOD (Level of Development) است. شناخت صحیح این مفهوم می‌تواند مسیر پروژه را شفاف کند، در حالی که عدم درک درست آن منجر به سردرگمی، دوباره‌کاری و حتی افزایش هزینه‌ها خواهد شد.

مزایای شناخت صحیح LOD در BIM

1. تعریف دقیق انتظارات در هر مرحله پروژه
   با تعیین LOD مناسب، تمامی اعضای تیم پروژه (معمار، سازه، تاسیسات و کارفرما) به‌وضوح می‌دانند در هر مرحله چه مقدار از جزئیات و اطلاعات باید در مدل وجود داشته باشد.
2. ایجاد زبان مشترک بین ذینفعان
   وقتی سطح LOD مشخص باشد، کارفرما و مشاور درک مشترکی از میزان دقت مدل خواهند داشت. این موضوع از سوءتفاهم‌ها و اختلافات جلوگیری می‌کند.
3. مدیریت هزینه و زمان پروژه
   انتخاب LOD مناسب در فازهای طراحی و اجرا باعث می‌شود که از دوباره‌کاری و افزودن اطلاعات غیرضروری پرهیز شود. در نتیجه، پروژه با هزینه و زمان کمتر پیش خواهد رفت.
4. افزایش کیفیت تصمیم‌گیری
   در پروژه‌هایی که LOD به‌درستی تعریف می‌شود، کارفرما می‌تواند تصمیم‌های بهتری بر اساس داده‌های دقیق و به‌روز مدل بگیرد؛ از برآورد هزینه‌ها گرفته تا انتخاب مصالح و روش‌های اجرایی.
5. تسهیل فرآیند ساخت و نگهداری
   مدل‌هایی که بر اساس LOD صحیح تهیه می‌شوند، نه تنها در مرحله طراحی بلکه در فاز ساخت و حتی بهره‌برداری و نگهداری ساختمان، اطلاعات ارزشمندی در اختیار تیم‌های اجرایی و مدیریت تأسیسات قرار می‌دهند.

مشکلات ناشی از عدم شناخت LOD در BIM

1. سوءتفاهم بین کارفرما و تیم طراحی
   اگر کارفرما LOD درخواستی خود را مشخص نکرده باشد، احتمال بروز اختلاف نظر درباره میزان جزئیات مدل بسیار بالا می‌رود.
2. افزایش دوباره‌کاری
   وقتی تیم طراحی نداند مدل باید تا چه سطحی توسعه یابد، ممکن است یا اطلاعات ناکافی تولید شود (که نیاز به بازبینی دارد) یا جزئیات بیش از حد وارد مدل شود (که باعث اتلاف وقت می‌شود).
3. هزینه‌های اضافی
   مدل‌سازی بدون توجه به LOD باعث می‌شود تیم‌ها اطلاعات غیرضروری اضافه کنند یا چندین بار مدل را اصلاح نمایند که این امر هزینه‌های پروژه را بالا می‌برد.
4. مشکل در زمان‌بندی پروژه
   نبود تعریف صحیح LOD در هر مرحله، زمان‌بندی پروژه را تحت تأثیر قرار داده و فرآیند طراحی و اجرا را طولانی‌تر می‌کند.
5. کاهش اعتماد به مدل BIM
   اگر مدل دارای سطح توسعه نامشخص باشد، اعضای تیم پروژه نمی‌توانند به آن اعتماد کنند؛ چرا که معلوم نیست اطلاعات مدل برای تصمیم‌گیری کافی و معتبر است یا خیر.

جمع‌بندی

اصطلاح LOD سطح جزئیات BIM ترکیبی از دو مفهوم مهم در مدل‌سازی اطلاعات ساختمان است. سطح جزئیات فقط به دقت هندسی اشاره دارد، در حالی که LOD یک چارچوب کامل برای تعریف هم‌زمان هندسه و اطلاعات عناصر است. درک درست این دو مفهوم باعث می‌شود تیم‌های پروژه BIM بهتر با هم تعامل داشته باشند و مدل نهایی دقیق‌تر، قابل اعتمادتر و اجرایی‌تر باشد.

با توجه به اینکه LOD در BIM میزان دقت و جزئیات مدل را مشخص می‌کند، شناخت صحیح آن می‌تواند نقش مهمی در برآورد هزینه ساخت آپارتمان در سال 1404 داشته باشد. هرچه سطح توسعه مدل دقیق‌تر باشد، امکان تخمین مقادیر مصالح، تجهیزات و زمان اجرا با خطای کمتری فراهم می‌شود و هزینه ساخت هر متر مربع ساختمان با واقعیت بازار نزدیک‌تر خواهد بود. در مقابل، اگر LOD به درستی تعریف نشود، تخمین‌های مالی پروژه دچار انحراف شده و احتمال افزایش ناگهانی هزینه‌ها در حین اجرا بالا می‌رود. به همین دلیل، برای محاسبه واقعی و شفاف هزینه ساخت در سال 1404، استفاده از مدل‌های BIM با سطح توسعه مناسب یک ضرورت است.