ابعاد بیم (BIM) یا 3D, 4D, 5D, 6D, 7D چیست؟
مدلسازی اطلاعات ساخت فرآیندی است که در آن مدلهای سه‌بعدی غنی از اطلاعات برای کل چرخه عمر پروژه تولید می شود. بر اساس پارامترهایی که در مدلسازی بیم در نظر گرفته می‌شود و اطلاعات آن به مدل اضافه می‌شود ابعاد بیم (BIM) تعریف می‌شوند. برای مدلسازی و نمایش جزئیات یک پروژه BIM می توان سطوح مختلف جزئیات مدلسازی مانند LOD100, 200, 300 و بالاتر را در نظر گرفت.
به مدل بیم بر اساس اهدافی که پروژه دارد، می‌توان پارامترهای خاصی اضافه کرد. این پارامترها ابعاد بیم (BIM) را تشکیل می‌دهند. این پارامترها درک برتری از پروژه ایجاد می‌کنند. ابعاد بیم (BIM) هرکدام هدف خاص خود را دارند. بعد چهارم بیم پارامتر زمان را اضافه می‌کند، بعد پنجم پارامتر هزینه، بعد ششم پارامتر مدیریت مصرف انرژی و بعد هفتم مدیریت بهره برداری از پروژه را در نظر می‌گیرد.
آنچه در این مقاله می‌خوانید
بعد سوم بیم 3D BIM چیست؟ همه چیز درباره هندسه پروژه
بعد سوم بیم یعنی مشخصات X , Y , Z برای تمامی عناصر پروژه مشخص شود. این بعد از ابعاد بیم (BIM) به کارفرمای پروژه کمک می‌کند تا تجسم دقیقی از پروژه‌ای که تصمیم به احداث آن را دارد، قبل از احداث پروژه داشته باشد.
بعد سوم BIM به کارفرما و طراحان و مجریان پروژه کمک می‌کند تا قبل از شروع عملیات اجرایی مشکلات و تداخلات بخش‌های مختلف را بررسی و نسبت به برطرف‌کردن آنها تصمیم‌گیری نمایند. در این بعد چهار رشته به دقت مدلسازی می‌شوند و بر روی یکدیگر منطبق می‌گردند، بنابراین حل مشکل تداخلات به راحتی امکان‌پذیر است.
کلیه اطلاعات در بعد سوم بیم در یک محیط اطلاعات مشترک جمع آوری می‌شوند و بین همه اعضا به صورت مشترک در دسترس است.
مزایای بعد سوم بیم 3D BIM
1- تصویرسازی و تجسم سه‌بعدی بسیار حرفه‌ای از پروژه
2- ساده کردن ارتباطات بین اعضاء و انتظارات طراحی به آسانی به طراحان پروژه منتقل می‌شود.
3- همکاری ساده بین متخصصین مختلف در پروژه
4- به دلیل اینکه شفافیت در پروژه افزایش می‌یابد دوباره کاری و ویرایش ها کاهش پیدا می‌کند.
بعد چهارم بیم 4D BIM چیست؟ برنامه زمانبندی پروژه
4D با افزودن پارامتر زمان در فرآیند بیم ایجاد می‌شود. پارامتر زمان به ما کمک می‌کند تا با تخمین مناسبی مدت انجام هر فعالیت و زمان لازم برای تکمیل پروژه را بدانیم. در این بعد از فرآیند بیم ترتیب و توالی انجام کارها و زمان شروع و خاتمه هر فعالیت مشخص می‌گردد.
اضافه کردن پارامتر زمان به مدل سه بعدی دقیق می‌تواند از بروز عدم هماهنگی در مراحل اجرای پروژه بکاهد و به کامل شدن فرآیند بیم پروژه کمک بسیار زیادی خواهد کرد.
مزایای بعد چهارم بیم 4D BIM
1- بهبود برنامه‌ریزی سایت و بهینه‌کردن برنامه زمانبندی پروژه
2- هماهنگی کامل بین مهندسین معمار، سازه، برق و مکانیک و پیمانکاران و نیروهای مستقر در سایت
3- مرحله‌بندی مراحل اجرا و شفاف شدن مسیر اجرای پروژه
4- وقتی همه مهندسین و نیروهای فعال در پروژه از برنامه زمانبندی پروژه مطلع گردند و اطلاعات آن بین مهندسین مشترک باشد، از توقف‌های طولانی مدت جلوگیری خواهد شد.
5- با داشتن برنامه زمانبندی، ایمنی و کارایی مستندات طراحی در پروژه افزایش می‌یابد.
بعد پنجم بیم 5D BIM چیست؟ برآورد هزینه و مدیریت نقدینگی
بعد پنجم بیم 5D BIM تخمین مناسبی از هزینه‌ها می‌دهد و برای پرداخت آنها برنامه‌ریزی می‌کند. با این روش پروژه به هیچ وجه دچار عدم نقدینگی نخواهد شد. بدون شک هزینه یکی از مهمترین عناصر مرتبط با پروژه است.
در این بعد از بیم هزینه مصالح ، دستمزد و تجهیزات موردنیاز برای اجرای پروژه به دقت برآورد می‌شود. البته این برآورد با برنامه زمانبندی که در بخش قبل تشریح شد مرتبط است. بنابراین به آسانی می‌توان جریان نقدینگی لازم برای احداث پروژه را محاسبه نمود.
قطعا سناریو‌های مختلفی برای احداث پروژه در بخش‌های مختلف مطرح می‌شود. مثلا شاید فردی علاقه داشته باشد سقف را به صورت تیرچه و بلوک اجرا کند و فردی دیگر به صورت عرشه فولادی. در این بخش اثر این تصمیمات در هزینه های اجرای پروژه محاسبه می‌گردد. به بررسی‌هایی که در این حالت صورت می‌گیرد ” چه می‌شد اگر ” می‌گویند.
مزایای بعد 5D BIM
1- تجسم هزینه‌های پروژه به صورت واقعی و مشاهده اثر تصمیمات فعلی در تغییرات هزینه‌ها
2- شمارش اتوماتیک عناصر، مصالح و تجهیزات مرتبط با پروژه
3- تخمین بودجه موردنیاز برای پروژه و کنترل آن با هزینه‌های واقعی در حین کار
4- به حداقل رساندن هدر رفت منابع مالی به دلیل گزارشات منظم از تخمین ریالی ساختمان و تطبیق با هزینه‌های واقعی
بعد 6D BIM چیست؟ ساختمان پایدار و کارآمد در مصرف انرژی
بعد ششم مدلسازی اطلاعات ساختمان به تجزیه و تحلیل مصرف انرژی ساختمان می‌پردازد. در این مرحله انرژی مورد نیاز ساختمان که در مراحل بهره‌برداری به آن احتیاج دارد مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.
بعد ششم BIM مراحل عمر یک ساختمان را در نظر می‌گیرد و میزان مصرف انرژی در هر یک از این مراحل را تخمین می‌زند.
بعد ششم بیم یک قدم فراتر از برآورد هزینه برای احداث پروژه است و میزان هزینه لازم برای تامین منابع انرژی این ساختمان را نیز در طول دوران بهره‌برداری مورد بررسی قرار می‌دهد.
در این مرحله کل هزینه لازم برای داشتن یک دارایی که یک ساختمان است در طول عمر مفید آن ارزیابی می‌گردد.
بعد ششم بیم نیز با سایر ابعاد آن یکپارچه است و می‌تواند برای کسانیکه می‌خواهند از امکانات این پروژه در آینده استفاده کنند بسیار مفید باشد.
بخش‌هایی از این بعد که به بهره‌برداران نهایی پروژه کمک می‌کند، اطلاعات سازنده، تاریخ نصب، برنامه تعمیر و نگهداری آن، نیاز انرژی آن و اطلاعاتی برای چگونه از مدار خارج کردن آن می‌باشد.
مزایای بعد 6D BIM
1- کاهش مصرف انرژی در درازمدت
2- تصمیم گیری سریعتر و دقیق‌تر در مورد استفاده از قطعات در مراحل طراحی
3- تجزیه و تحلیل دقیق یک تصمیم در جنبه‌های اقتصادی پروژه در دراز مدت و در طول عمر مفید پروژه
4- مدیریت بهتر ساختمان پس از اینکه کار احداث آن به پایان رسید
بعد 7D BIM چیست؟ اطلاعات جامع برای مدیریت پروژه در زمان بهره برداری
در این بعد فرآیند بیم به عملیات و مدیریت امکانات ساختمان در زمان بهره‌برداری رسیدگی می‌شود که شامل اطلاعات مهم آن مثل راهنمای تجهیزات، اطلاعات گارانتی آنها و فعالیت‌های لازم برای تعمیر و نگهداری آنها می‌باشد. این موارد در آینده و زمانیکه ساختمان در مرحله بهره‌برداری قرار دارد بسیار مفید است.
در بعد هفتم بیم تمامی اطلاعات راجع به چگونگی مدیریت تاسیسات پروژه در یک محل گردآوری می‌گردد.
بعد هفتم بیم تضمین می‌کند که همه چیز در یک ساختمان از روز اول بهره‌برداری تا پایان عمر مفید ساختمان در بهترین وضعیت خود باقی می‌ماند.
در این بعد بیم همه اطلاعات لازم برای بهره‌برداری صحیح از ساختمان در یک محل جمع‌آوری می‌گردد.
مزایای بعد 7D BIM
1- مدیریت تاسیسات ساختمان از مرحله طراحی تا پایان عمر مفید ساختمان به صورت بهینه صورت می‌گیرد.
2- تعویض ساده و آسان قطعات و تعمیرات صحیح و به موقع در دوره عمر مفید ساختمان
3- فرآیند تعمیر و نگهداری پروژه به آسانی قابل برون سپاری به پیمانکاران دارای صلاحیت می‌باشد.