تداخل یابی در بیم Clash Detection in BIM
برای تعریف کردن تداخل یابی در بیم Clash Detection in BIM ابتدا ببینم در حالت متداول چه اتفاقی در نقشه‌های اجرایی می‌افتد؟ برای تهیه نقشه‌های اجرایی یک پروژه چندین مهندس به صورت همزمان کار می‌کنند. نتایج کار این مهندسین به صورت نقشه‌های معماری، سازه، مکانیک و برق در اختیار کارفرمای پروژه قرار می‌گیرد. با توجه با این مستندات طراحی به صورت نقشه‌های دو بعدی تهیه می‌شود ممکن است در مراحل اجرای پروژه تداخلاتی بین بخش‌های مختلف ایجاد شود. مثلا ممکن است در حین اجرا داکت موجود در نقشه‌های استراکچر جوابگوی عبور لوله‌های فاضلاب نباشد. در این حالت سازنده مجبور است با تخریب بخش‌هایی از سقف فضای لازم برای عبور لوله‌های مذکور را تامین کند. این موضوع باعث افزایش هزینه‌ها و تاخیر در عملیات اجرایی پروژه خواهد شد.
آنچه در این مقاله می‌خوانید
تداخل یابی در بیم Clash Detection in BIM چیست؟
یکی از بخش‌های مهم در فرآیند بیم بحث تداخل‌یابی در بیم Clash Detection in BIM است. این بخش یکی از پر منفعت‌ترین بخش‌ها برای کارفرمای پروژه خواهد بود. در فرآیند بیم مدل‌های بخش‌های معماری، سازه، مکانیک و برق به صورت سه‌بعدی مدلسازی می‌شوند و سپس این مدل‌ها بر روی هم منطبق می‌شوند و پس از آن فرآیند تداخل‌یابی صورت می‌گیرد. با یافتن تداخلات از بروز تداخلات در مراحل اجرای ساختمان و بروز دوباره‌کاری جلوگیری می‌شود. یکی از نرم افزارهای مهم در فرآیند بیم که این بخش را به خوبی انجام می‌دهد و گزارش قابل قبولی ارائه می‌کند نرم فزار نویس‌ورکس Navisworks است. زمانیکه گزارش تداخلات از این نرم افزار استخراج شد، مهندسین طراح هر بخش طی جلسه‌ای تصمیمات لازم برای رفع این تداخلات را اتخاذ می‌کنند.
پس از آن نیز مدل‌های سه‌بعدی هر بخش به روز‌رسانی می‌شوند و نقشه‌های دو بعدی و لیست مصالح از آنها استخراج می‌شود.
چرا تداخل یابی مورد نیاز است؟
همانطور که در بخش قبل تشریح شد ما دو راه بیشتر نداریم. یا باید با تداخل بخش‌های مختلف در حین اجرا رو به رو شویم و یا باید قبل از اجرا این تداخلات را شناسایی کرده و نسبت به بر طرف کردن آنها اقدام کنیم. بدیهی است در صورتیکه قبل از شروع عملیات اجرایی تداخلات را شناسایی کنیم می‌توانیم با کمترین هزینه نسبت به برطرف کردن آنها اقدام نمود و اتلاف منابع مالی و زمانی پروژه جلوگیری کنیم. متاسفانه در حال حاضر بسیاری از سازندگان پروژهای ساختمانی در ایران از این موضوع مطلع نیستند و منابع مالی و زمانی زیادی در این بخش هدر می‌رود.
قطعا بررسی تداخلات قبل از اجرا علاوه بر صرفه‌جویی در منابع مالی و زمانی پروژه می‌تواند به میزان زیادی بر کیفیت پروژه نیز بیافزاید. به خاطر اهمیت این موضوع حتی در اولین پکیج خدمات BIM ما (تداخل یابی) وجود دارد.
چگونه تصویر تداخل ها در فرآیند بیم قابل مشاهده است؟
مهندسین معمار، سازه، مکانیک و برق نقشه‌های جداگانه ای طراحی می‌کنند. این نقشه‌ها پس از مدلسازی سه بعدی بر یکدیگر منطبق می‌گردد. در این حالت قطعا تداخلاتی در پروژه اتفاق خواهد افتاد. به کمک نرم افزارهایی مثل رویت و یا نویس ورکس می‌تواند تداخلات احتمالی را یافت. نرم افزار نویس ورکس گزارشی حاوی اطلاعات تداخل که شامل عکس از محل تداخل می‌باشد نیز ارائه می‌شود. بسیاری از کارفرمایان پس از روئیت تصاویر تداخلات هیجان زده می‌شوند و از اینکه در این مرحله تداخلات پروژه حل می‌شود بسیار احساس رضایت می‌کنند.
در فرآیند تداخل یابی در بیم Clash Detection in BIM چه اتفاقی می افتد؟
در فرآیند تداخل یابی BIM ابتدا عناصر بخش‌های مختلف مدل های سه‌بعدی دسته بندی می‌شوند. مثلا برای سازه دسته های ستون‌ها، تیرها، اتصالات، بادبندها، فونداسیون و غیره را درست می‌کنیم. برای معماری دسته‌های دیوارهای سفتکاری، دیوارهای نازک‌کاری، کف‌معماری، سقف‌ها و غیره را درست می‌کنیم. در بخش تاسیسات مکانیک دسته‌های لوله‌های آبرسانی، لوله‌های فاضلابی، کانال‌های تهویه هوا، کانال‌های خروج هوا و غیره را درست می‌کنیم. و در قسمت تاسیسات برقی نیز دسته‌های سینی کابل‌ها، لوله‌های عبور سیم و کابل و غیره را درست می‌کنیم. سپس به صورت ماتریس تداخلات هر بخش از عناصر را با بخش های دیگر بررسی کرده و گزارش را ارائه می‌دهیم.
مراحل تداخل یابی در بیم Clash Detection in BIM
در این بخش مراحل تداخل‌یابی در فرآیند بیم برای مثال در نرم افزار نویس‌ورکس Navisworks تشریح می‌شود.
مرحله اول : لود کردن مدل اول داخل نرم افزار
در این مرحله مدل اول که مثلا مدل سازه پروژه می‌باشد را داخل نرم افزار نویس ورکس لود می‌کنیم.
مرحله دوم : لود کردن مدل دوم داخل نرم افزار
در این مرحله مدل دوم مثلا مدل تاسیساتی را داخل نرم افزار لود می‌کنیم.
مرحله سوم : دسته بندی عناصر در هر مدل
در هر مدل‌ای که وارد نرم افزار شده‌است. دسته‌بندی‌های مورد نیاز انجام می‌شود. مثلا برای مدل سازه‌ای دسته ستون‌ها، تیرها، فونداسیون و غیره و برای مدل تاسیسات دسته‌بندی‌های لوله‌های آبرسانی، لوله‌های فاضلاب، کانال‌های خروجی هوا، کانال‌های تهویه مطبوع و غیره.
مرحله چهارم : انجام فرآیند تداخل یابی
حال در این مرحله بر اساس ماتریس تداخلات که بر مبنای دسته‌بندی‌های مرحله قبل ایجاد شد، فرآیند تداخل یابی آغاز می شود.
مرحله پنجم : مشاهده تداخلات
حال تداخلاتی که در مرحله تداخل یابی بین دو دسته از عناصر وجود داشت در بخش نتایج نویس ورکس قابل مشاهده است. با کلیک بر روی هریک از تداخلات به صورت اتوماتیک در مدل بر روی آن زوم می‌شود و می‌توان به صورت عینی آن تداخل را دید.
مرحله ششم : گزارش تداخلات
در این مرحله نرم افزار اجازه دریافت گزارش تصویری با هر جزئیاتی که در نظر داریم را در قابل یک فایل PDF و یا HTML را به ما می‌دهد. در تصویر زیر روش انتخاب گزینه‌هایی را که در نظر داریم تا در گزارش نهایی وجود داشته باشند مشخص است.
مزیت‌های تداخل یابی در بیم Clash Detection in BIM چیست؟
1- نقشه‌ها و مستندات طراحی دقیق
قطعا نقشه‌ها و مستندات طراحی پس از تداخل‌یابی بسیار دقیق هستند و تمامی نکات اجرایی داخل آنها لحاظ و به راحتی قابل اجرا هستند. در این نقشه‌ها همه چیز با هم کاملا هماهنگ است.
2- جلوگیری از دوباره کاری
وقتی همه عناصر در فرآیند بیم مدلسازی می‌شوند و تداخلات احتمالی آنها قبل از اجرا حل می‌شوند. قطعا دوباره‌کاری‌ها در حین اجرا از بین می‌رود. دوباره‌کاری‌ها به دلیل اجرا یک بخش و مشاهده تداخل در هنگام اجرای بخش دیگر در پروژه ایجاد می‌شود و هزینه‌های مالی و زمانی زیادی به پروژه تحمیل می‌کند.
3- همکاری و هماهنگی بین تیم ها در حین ساخت
وقتی در حین اجرا یک تداخل بین دو بخش رخ می‌دهد. نیاز به دسترسی به مهندسان طراح آن بخش‌ها وجود خواهد داشت تا به لحاظ فنی در خصوص مشکل موجود اظهار نظر کنند. قطعا این کار زمان بر است و دسترسی به این افراد نیز دشوار است. از طرفی پیمانکارانی که متحمل اجرای این بخش‌ها هستند منافع خودشان را با تیم مقابل در تعارض می‌بینند. تداخل یابی قبل از اجرا همکاری بین افراد را افزایش می‌دهد و فضای دوستانه‌ای را در ساختمان حاکم می‌کند. به طوریکه همه مهندسان و پیمانکاران دارای تصویر شفافی از پروژه در ذهن خود هستند و در پیشبرد اهداف پروژه با یکدیگر همکاری می‌کنند.
4- رویکرد یکپارچه و افزایش کارآمدی
فرآیند بیم کمک می‌کند تا یک تجسم کامل از پروژه در ذهن تمامی افرادی که در این پروژه مشغول به کار هستند ایجاد شود. این تجسم واحد مسیر شفافی برای فعالیت هریک از تیم‌های کار را فراهم می‌کند.
کلام پایانی در مورد تداخل یابی در بیم Clash Detection in BIM
یافتن تداخلات قبل از شروع عملیات اجرایی ساختمان تحول بزرگی در صنعت ساخت محسوب می‌شود. تداخل یابی فقط بخشی از فرآیند بیم BIM را شامل می‌شود و به تنهایی می‌تواند منافع بسیار زیادی برای کارفرمای پروژه به همراه آورد. به طور کلی این منافع را می‌توان در کاهش دوباره‌کاری‌ها و بر طرف کردن مشکلات پیمانکاران با یکدیگر و استفاده بهینه از منابع مالی و زمانی پروژه خلاصه کرد. بدیهی است کارفرمایانی که از این امکان استفاده می‌کنند به توانمندی‌های مالی خود اضافه کرده و زمان احداث پروژه خود را می‌کاهند و سایرین نیز ضررهای ناشی از عدم استفاده از این فناوری را در طول پروژه خود پرداخت خواهند کرد.